علیرضا جزینی، قائم مقام دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر اعلام کرده که مواد مخدر به صورت خرده فروشی در مترو توزیع می‌شود. این در حالی است که محسن نایبی، مدیرعامل شرکت بهره‌برداری متروی تهران روز گذشته از اجرای طرح جامع برای ساماندهی دستفروشان متروی تهران خبر داده است.
سابقه بحث و گفتگو درباره احداث قطار شهری تهران به 110 سال قبل باز می‌گردد؛ زمانی که ناصرالدین شاه تصمیم گرفت تراموای شهری تاسیس کند. اما ساخت و راه‌اندازی مترو به شکل اصولی در ایران از سال 77 اتفاق افتاد. سالی که در آخرین روزهایش سوت قطار تهران - کرج به گوش رسید و به طور رسمی آغاز به‌کار کرد. حالا پس از گذشت 16 سال روزانه بیش از 3 میلیون نفر در مسیری حدود 200 کیلومتر در زیرزمین پایتخت جابه‌جا می‌شوند. این شهر بزرگ زیرزمینی که می‌تواند برای مردم حمل و نقلی پاک و ایمن محسوب شود چند سالی است که با یکسری آسیب‌های اجتماعی دست به گریبان است. وجود دستفروشانی که به وفور دیده می‌شوند و در هر واگن بساطی را پهن کرده‌اند این وسیله نقلیه عمومی که بهترین راه حل برای کاهش ترافیک و آلودگی هوای کلانشهر تهران است را تبدیل به تجارت خانه‌ای شلوغ و آشفته کرده‌اند.پدیده دستفروشی در مترو همزمان با تولد این سامانه حمل و نقلی در تهران متولد شد. این دستفروشان کارهایی از سوراخ کردن گوش بدون درد گرفته تا فروش انواع زیورآلات و پوشاک را انجام می‌دهند. همچنین رده سنی آنها در طیف متنوعی از کودکان 5 ساله تا سالمندان 70 ساله است. تعداد آنها در سال‌های اخیر آنقدر زیاد شده که ساماندهی آنان کار چندان ساده‌ای به نظر نمی‌رسد. پای صحبت هر کدام‌شان هم که بشینی دلی پر درد دارند؛ اکثر آنها از خانواده‌های محروم و فقیر جامعه هستند اما در میان آنها افرادی هم پیدا می‌شوند که با ظاهری آراسته این شغل را به دلیل اینکه صاحب کار ندارند و ساعت ورود و خروجشان دست خودشان است و البته درآمدش چندان هم بد نیست، انتخاب کرده‌اند.
پای صحبت چند دستفروش
«فرزانه» در دستش مقنعه‌های رنگی است و اگر مسافر خط مترو کرج – تهران باشید تقریبا همیشه او را خواهی دید. او در گفت‌وگو با «حمایت» می‌گوید: در زلزله رودبار همسر و دو دخترم را از دست دادم. در حال حاضر به تنهایی زندگی می‌کنم و روزی 20 هزار تومان درآمد دارم و البته از این میزان درآمد رضایت دارم. اما در میان دستفروشان متروی تهران کودکان زیادی هم به چشم می‌خورند. «حسین» یکی از این کودکان کار است که در خط تجریش به فروختن فال مشغول است. او در گفت‌وگو با «حمایت» می‌گوید: با خانواده‌ام از بندرعباس به تهران آمده‌ایم. دو برادر و دو خواهر دارم. من و یکی از برادرانم به همراه پدرم در مترو دستفروشی می‌کنیم تا خرج خانه را دربیاوریم. یک سالی هست که درس را رها کرده‌ام چراکه پدرم می‌گوید باید کار کنی.
مترو، فضای امنی برای فروشندگان مواد مخدر
البته در این میان خبرهایی هم حاکی از بروز اقدامهای غیرقانونی زیر سایه پدیده دستفروشی در متروی پایتخت به گوش می‌رسد. موضوعی که علیرضا محجوب، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی نسبت به آن هشدار داده و گفته در وضعیت فعلی مترو پیدایش گروه‌های سوءاستفاده‌گر و انجام اعمال مفسدانه از سوی برخی افراد سودجو ممکن است. همچنین این فضا می‌تواند به مکان امنی برای فروشندگان مواد مخدر تبدیل شود. موضوعی که روز گذشته هم قائم مقام دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر به آن اشاره کرده و گفته توزیع مواد مخدر در قالب دستفروش مترو از روش‌های جدیدی است که با آن مواجه شده‌ایم. از سوی دیگر حجت‌السلام عبدالمقیم ناصحی، رییس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شهرداری نیز وضعیت دستفروشان را نابسامان و آشفته خوانده و می‌گوید: برخی از دستفروشان مترو افراد نیازمندی هستند اما برخی دیگر به بهانه‌های دیگری دست به کار شده‌اند.
دستفروشان ساماندهی می‌شوند
همه مشکلات و صحبت‌های مسئولان در حالی است که محسن نایبی، مدیرعامل شرکت بهره‌برداری متروی تهران، به تازگی از اجرای طرح جامع برای ساماندهی دستفروشان متروی تهران خبر داده و می‌گوید: در این طرح همه مسایلی که باید نسبت به دستفروشان لحاظ شود در نظر گرفته شده و این در حالی است که طرح ساماندهی دستفروشان در جهت ساماندهی این افراد و توجه به حقوق مسافران متروی تهران است و به همه ابعاد موضوع دستفروشی پرداخته شده است. اما در این میان ابوالفضل قناعتی، عضو هیات رییسه شورای شهر تهران واکنش تندی نسبت به این طرح دارد و می‌گوید: اصلا ساماندهی نمی‌خواهیم انجام دهیم. قرار نیست مجوزی به این دستفروشان داده شود و برای آنها حق کسب و پیشه قائل شویم بلکه باید دستفروشان جمع‌آوری شوند. اما عضو کمیسیون اجتماعی مجلس نظر دیگری دارد. وی اگر چه معتقد است مقابله، بیرون راندن و مصادره اجناس دستفروشان راهکار مناسبی برای حل این معضل نیست اما باید از تعداد افراد دستفروش کاسته شده و برحسب ضرورت برای فروش کالاهای این افراد ساعات و مکان‌های مشخصی اختصاص داده شود، در این زمینه باید ضمن انعقاد قرارداد با این افراد در صورت تخلف با آنها برخورد شود.اظهارنظرهای مختلف مسئولان در حالی است که تعداد بسیار زیاد دستفروشان، چهره زشتی را از حیث اجتماعی بر این وسیله حمل و نقل ترسیم کرده در صورتی که می‌توان از ظرفیت‌های این فضا برای کارهای فرهنگی و اجتماعی استفاده کرد. کاری که به عنوان مثال معاونت فرهنگی قوه قضاییه قرار است انجام دهد. ارایه مشاوره رایگان حقوقی در ۵ ایستگاه مترو در دهه فجر از جمله فعالیت‌های مفیدی است که می‌تواند موجب ارتقای سطح آگاهی مردم در زمینه حقوق فردی و اجتماعی شود. انجام اقدامهای متنوع و موثر با توجه به ظرفیت‌های مترو در ابعاد مختلف موضوعی است که از چشم مسئولان طی 10 سال گذشته مغفول مانده است. حالا باید منتظر ماند و دید که آیا حرف‌های روزهای اخیر مسئولان همچون گذشته فقط حرف است یا نه این‌بار شهر بزرگ زیرزمینی پایتخت واقعا ساماندهی می‌شود و با آرامش به مسیر خود ادامه خواهد داد.
